Alles over borderline

Het lezen van dit artikel neemt ongeveer 12 minuten van je tijd in beslag.

Hoge pieken, diepe dalen en scherpe bochten. Het leven van iemand met borderline voelt vaak als een achtbaan. Er zijn helaas veel vooroordelen en misvattingen over borderline. In dit artikel gaan we dieper op deze complexe aandoening in en vertellen we je alles wat je erover moet weten.

Wat is borderline?

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een psychische aandoening die invloed heeft op hoe iemand zich voelt, denkt en zich gedraagt. Mensen met borderline voelen zich instabiel en reacties kunnen (zelfs voor zichzelf) onvoorspelbaar zijn.

Wat betekent borderline?

Het woord ‘borderline’ verwijst naar de eerdere opvatting dat deze stoornis zich op het ‘grensgebied’ -de ‘border’- bevond tussen neurose en psychose. Momenteel weten we dat borderline een afzonderlijke stoornis is met specifieke kenmerken en uitdagingen.

Hoe vaak komt het voor?

Een borderline persoonlijkheidsstoornis komt bij 1 tot 2 procent van de bevolking voor, lezen we op Psyq.nl. In ons land gaat het om 150.000 tot 200.000 patiënten. Ongeveer 75% daarvan is vrouw. Mannen krijgen vaker de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis. 

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Een persoonlijkheidsstoornis is een aandoening waarbij iemands gedachten, emoties, gedrag en manier van omgaan met anderen afwijken van de norm. Dit heeft veel invloed op iemands dagelijks leven; vooral als het gaat over sociale interacties.

Oorzaken borderline

De oorzaken van borderline zijn niet helemaal duidelijk, maar het is waarschijnlijk een combinatie van erfelijke aanleg en gebeurtenissen in de jeugd. Daarnaast zijn sommige mensen gevoeliger voor het ontwikkelen van een stoornis, omdat hun hersenen prikkels anders verwerken.

Borderline symptomen & kenmerken

Niet iedereen met borderline ervaart dezelfde klachten, daarom is het soms lastig te herkennen. Mensen met borderline kunnen last hebben van verschillende symptomen:

• Extreme stemmingswisselingen: mensen met borderline kunnen hun emoties niet goed reguleren en hebben last van extreme stemmingswisselingen die uren tot dagen kunnen duren. De kleinste aanleidingen kunnen een heftige reactie oproepen die vaak onvoorspelbaar uit de hoek komt. Deze emoties komen snel op, maar het terugkeren naar een ‘normale’ toestand gaat erg traag.
• Impulsief gedrag: borderliners denken soms niet – of pas later- aan wat consequenties kunnen zijn van de acties die ze nemen. Denk aan roekeloos rijden, drugsgebruik of extreme eetbuien.
• Problemen met relaties: het is voor iemand met borderline niet makkelijk om vriendschappen en relaties te onderhouden. Ze hebben hoge verwachtingen van zichzelf en anderen, en raken daarom snel teleurgesteld. Dit is de reden dat zij sneller dan gemiddeld relaties verbreken.
• Een constant gevoel van leegte: borderline kan gekenmerkt worden door een constant gevoel van leegte of verveling. Het gevoel dat je er helemaal alleen voor staat en niemand je begrijpt. Ook kan het vinden van een doel in het leven lastig zijn.
• Verlatingsangst: aantrekken en afstoten; graag intieme relaties willen, maar hier tegelijkertijd bang voor zijn. Mensen met borderline vinden het lastig om alleen te zijn, maar zijn bang om in de steek gelaten te worden. Daarom raken ze regelmatig volledig in paniek als ze denken dat ze worden afgewezen of verlaten.
• Suïcidale gedachten of zelfbeschadiging: wanneer de spanningen en emoties te veel worden reageren sommigen dit af op het eigen li­chaam. Dit kan in de vorm van zelfverwonding, of suïcidale gedachten en zelfs pogingen.

Borderline trekjes

Naast vastgestelde kenmerken, kunnen mensen ook wat kleinere trekjes hebben die op borderline kunnen wijzen, zoals:

• Extreem zwart-wit denken
• Wisselende meningen en gevoelens
• Woedeaanvallen
• Impulsief te veel geld uitgeven
• Onzekerheid over wie je eigenlijk bent
• Wantrouwen in andere mensen
• Je belangrijke dingen helemaal niet meer kunnen herinneren
• Geen emoties voelen
• Plotseling het vertrouwen in andere mensen verliezen

Wat is het gedrag van een borderliner?

Niet nadenken, gewoon doen. Het gedrag van iemand met borderline is onvoorspelbaar en impulsief.

Iemand met borderline kan zich ’s ochtends gelukkig voelen en ’s middags plotseling verdrietig of boos worden zonder duidelijke reden. Kleine conflicten of afwijzingen leiden vaak tot heftige uitbarstingen, zoals huilen of schreeuwen. In relaties kan een borderliner de ene keer alles idealiseren en de andere keer de partner bekritiseren of afstoten.

Iemand met borderline is onvoorspelbaar en gedraagt zich impulsief, zoals plotseling grote uitgaven doen of riskant gedrag vertonen, zoals onbeschermde seks. In het dagelijks leven kan dit leiden tot problemen op werk of school en sociaal isolement.

Borderline aanval

Schreeuwen, huilen, zichzelf verwonden of anderen beschuldigen; ineens slaat iemands gedrag helemaal om. Het is zo onverwachts dat anderen dit vaak niet zien aankomen. Tijdens een borderline aanval kan iemand ineens extreem veel woede, paniek of verdriet ervaren. Deze aanvallen worden vaak getriggerd door situaties die gevoelens van afwijzing, verlating of onrechtvaardigheid oproepen. Na zo’n aanval voelt iemand met borderline vaak schaamte of spijt van hun gedrag. Dit kan weer leiden tot een emotionele reactie en een vicieuze cirkel waar je moeilijk uitkomt.

Hebben borderliners spijt van wat ze doen of zeggen?

Ja, mensen met borderline kunnen spijt hebben van impulsieve dingen die ze doen en zeggen. Ze kunnen zich schamen voor hun gedrag en zich schuldig voelen over de impact die het op anderen heeft. Borderliners zijn namelijk hele gevoelige mensen.

Positieve eigenschappen borderline

Borderline brengt veel uitdagingen met zich mee, maar mensen met borderline hebben ook positieve eigenschappen:

• Intense passie en enthousiasme: het ervaren van intense emoties hoeft niet alleen negatief te zijn. Borderliners kunnen namelijk ontzettend gepassioneerd en toegewijd zijn in hun interesses en relaties.
• Groot inlevingsvermogen: veel mensen met borderline zijn heel erg gevoelig voor de emoties van anderen en kunnen zich goed in anderen inleven.
• Creativiteit en originaliteit: door de intense emoties en unieke perspectieven zijn borderliners vaak creatief.
• Loyaliteit: wanneer ze zich veilig en geliefd voelen, zijn ze heel loyaal aan hun dierbaren.

Hoe ga je om met iemand met borderline?

Omgaan met iemand met borderline kan uitdagend zijn, maar geduld, begrip en de juiste benadering kan zeker helpen. Hier zijn enkele tips:

• Grenzen stellen zorgt ervoor dat je niet overbelast raakt door het grenzeloze gedrag van de persoon met borderline. Daarnaast bieden grenzen een borderliner structuur, veiligheid en duidelijkheid.
• Als je iets niet begrijpt; vraag om uitleg. Door het stellen van vragen krijg je vaak beter inzicht in wat de ander nodig heeft.
• Gebruik korte zinnen. Dit maakt de boodschap helder en eenduidig.
• Vat in je eigen woorden samen wat er gezegd is. De ander kan dan controleren of de boodschap juist is overgekomen en kan zo nodig aanvullingen geven.
• Luister aandachtig naar wat er gezegd wordt. Luisteren is vaak al genoeg. Je hoeft geen oplossing klaar te hebben.
• Praat vanuit jezelf: geef aan wat JIJ denkt of vindt. Dit hoeft niet overeen te komen met de mening of gedachten van de ander. Bijvoorbeeld: “Ik weet dat jij het allemaal wel mee vindt vallen, maar ik heb de kinderen niet meegenomen, omdat je zo overstuur bent.”

Heb ik borderline?

Als je denkt dat je borderline hebt, is het belangrijk om een professional te raadplegen. Het kan moeilijk en verwarrend zijn om zelf een diagnose te geven; een therapeut kan je helpen om de juiste diagnose te stellen en behandelopties te verkennen.

Borderline bij een vrouw

Van een mug een olifant maken; vrouwen met borderline voelen meestal heel veel tegelijkertijd. Het omgaan met deze emoties is lastig en kan verschillende uitdagingen met zich meebrengen.

Borderline kenmerken vrouw

• Extreme emotionele reacties en stemmingswisselingen
• Intense en stormachtige relaties: ze kunnen zeer gehecht raken aan hun partners en extreme angst voor verlating voelen.
• Problemen met zelfbeeld: vrouwen met borderline kunnen last hebben van een wisselend en vaak negatief zelfbeeld.

Borderline bij mannen

Bij mannen wordt borderline minder vaak gediagnosticeerd. De aandoening uit zich meestal anders dan bij vrouwen, maar ook bij mannen heeft beïnvloedt borderline hun relaties, werk en welzijn.

Borderline kenmerken man

• Impulsief en riskant gedrag: mannen met borderline komen regelmatig in gevaarlijke situaties terecht, door bijvoorbeeld agressief rijgedrag of misbruik van middelen.
• Woede en agressie: ze kunnen moeite hebben om hun woede te beheersen en deze ook te uiten.
• Weinig controle over emoties: ze kunnen extreem reageren op stressvolle of emotioneel beladen situaties.

Borderline en relaties

Van de liefde van je leven, naar een groot misverstand in een paar dagen. Het liefdesleven van een borderliner gaat niet altijd over rozen.

Borderline en verliefdheid

Verliefdheid is een gevoel; mensen met borderline kunnen dit intens ervaren. Borderliners storten zich dan ook snel en volledig in een relatie. De keerzijde hiervan is dat dit al snel een ongezonde relatie kan worden, of dat de relatie niet lang standhoudt.

Relatie met borderliner

Mensen met borderline hebben hele turbulente relaties. Ze kunnen zich heel erg hechten aan hun partner, maar tegelijkertijd extreem bang zijn voor verlating. Dit is voor zowel de partner als de iemand met borderline heel uitdagend. Uitdagend, maar niet onmogelijk! Met begrip, open communicatie en professionele hulp kan een relatie een stuk sterker worden.

Partner van een borderliner

Als partner van iemand met borderline is het belangrijk om goed voor jezelf te blijven zorgen en professionele ondersteuning te zoeken als dit nodig is. Het kan helpen om (samen) therapie te volgen en op deze manier te leren om met verschillende uitdagingen van borderline om te gaan.

Borderline en verlatingsangst

Verlatingsangst is een veelvoorkomend symptoom van borderline en kan relaties onder grote druk zetten. Mensen met borderline kunnen extreem reageren op kleinste tekenen van afwijzing of verlating. Dit kan juist averechts werken tot conflicten en afstand in een relatie.

| Lees ook: Alles wat je wil weten over verlatingsangst |

Relatie met borderliner beëindigen: ervaringen

Het beëindigen van een relatie is nooit leuk, maar als je een relatie hebt met een borderliner kan deze stap iets groter voelen. Je weet hoe je partner kan reageren en hebt geen idee hoe je dit aan moet pakken. Het is belangrijk om duidelijk te communiceren en voet bij stuk te houden. Als je te veel affectie blijf tonen, of aangeeft dat je op een vriendschappelijke manier uit elkaar wilt kan dit veel valse hoop geven. Het is goed bedoeld, maar borderliners kunnen hier juist sterker op reageren. Geef duidelijk aan waarom je de relatie verbreekt en neem afstand. Blijf je grenzen aangeven en laat je niet manipuleren. Het kleinste sprankje hoop, kan voor een borderliner al genoeg zijn.

Het verbreken van de relatie kan moeilijk en emotioneel belastend zijn. Ervaringen hiermee variëren, maar het is belangrijk om steun te zoeken en duidelijk te communiceren. Als je het lastig vindt kun je altijd hulp zoeken van iemand uit je omgeving of een professional.

Borderline en seksualiteit

Onder de lakens kan iemand met borderline ook impulsief zijn of continu verschillende verlangens en verwachtingen hebben. Niet iedereen waardeert onverwachte acties tijdens de seks, dit kan dan ook voor problemen zorgen. Ze kunnen snel verveeld raken en op zoek gaan naar een nieuwe partner. Daarnaast kunnen mensen met borderline seksualiteit vermijden of sterk twijfelen over hun seksuele geaardheid.

Afstand nemen van borderliner

Afstand nemen kan nodig zijn om jezelf te beschermen als de relatie te veel negatieve impact op jou heeft. Dit betekent niet dat je de persoon in de steek laat, maar dat je grenzen stelt voor je eigen gezondheid. Net als bij het beëindigen van een relatie is het belangrijk dat je duidelijk communiceert, afstand neemt en voet bij stuk houdt.

Borderliner zoekt weer contact

Het kan gebeuren dat een borderliner weer contact zoekt na het verbreken hiervan. Wees duidelijk over je grenzen en wat je wel of niet accepteert. Het is belangrijk om vast te houden aan deze grenzen om te voorkomen dat je opnieuw in een negatieve vicieuze cirkel terechtkomt.

Iemand kwetsen van wie je houdt

Mensen met borderline kunnen onbedoeld degenen van wie ze houden kwetsen door hun impulsieve gedrag. Dit kan leiden tot schuldgevoelens en spijt. Probeer begrip te hebben voor de innerlijke strijd die iemand met borderline voert, maar vergeet je eigen normen en waarden niet.

Kan gevoel voor iemand terugkomen?

Hoe complex het soms ook is; gevoelens kunnen terugkomen. Dit kan veel emoties en onbegrip oproepen. Hoe kan iemand eerst zo vervelend tegen je zijn en vervolgens weer gevoelens voor je hebben? Voor zowel een borderliner als hun partner kan dit heel verwarrend zijn.

Aantrekken afstoten persoonlijkheidsstoornis

Het patroon van aantrekken en afstoten is een kenmerk van borderline en kan relaties instabiel maken. Dit gedrag komt voort uit de angst voor verlating en tegelijkertijd een intens verlangen naar nabijheid.

Borderline ex blijft contact zoeken

Als een ex-partner met borderline contact blijft zoeken, is het belangrijk om je grenzen te blijven stellen en professionele hulp te overwegen. Dit kan helpen om emotionele verwarring en een mogelijke terugval te voorkomen. Grenzen stellen bij een ex met borderline doe je zo:

Communiceer duidelijk en direct:

• Wees expliciet over wat je grenzen zijn en waarom je ze stelt. Vermijd vage taal en wees duidelijk over je verwachtingen.
• Gebruik “ik”-uitspraken om je gevoelens en behoeften te communiceren, zoals “Ik voel me ongemakkelijk wanneer je onverwacht langskomt. Ik zou het op prijs stellen als je dat niet meer doet.”

Blijf consistent:

• Houd je aan je grenzen en wees consequent. Inconsistentie kan verwarrend zijn en kan de situatie verergeren.
• Herhaal je grenzen indien nodig, zonder ze te veranderen of aan te passen onder druk.

Beperk contact:

• Overweeg om het contact tot een minimum te beperken of volledig te stoppen, vooral als de interacties schadelijk of stressvol zijn.
• Gebruik communicatiemiddelen zoals e-mail of tekstberichten om direct contact te vermijden.

Zorg voor jezelf:

• Zoek steun bij vrienden, familie of een therapeut om je te helpen omgaan met de stress en emotionele belasting.
• Zorg voor je eigen mentale en fysieke welzijn door middel van zelfzorgactiviteiten zoals sporten, mediteren en hobby’s.

Stel juridische grenzen:

• Als de situatie escaleert en je ex je blijft lastigvallen, overweeg dan juridische stappen zoals een contactverbod (straatverbod).
• Documenteer alle incidenten en interacties als bewijs.

Wees voorbereid op reacties:

• Mensen met BPS kunnen heftig reageren op afwijzing of veranderingen. Wees voorbereid op mogelijke manipulatie, schuldgevoelens of woede-uitbarstingen.
• Blijf kalm en vastberaden, en laat je niet meeslepen door emotionele reacties.

Ondersteuning van een professional:

• Een therapeut kan je helpen bij het ontwikkelen van strategieën om met de situatie om te gaan.
• Overweeg om hulp te zoeken bij professionals die ervaring hebben met BPS.

Zorg voor veiligheid:

• Prioriteer altijd je eigen veiligheid. Als je je bedreigd voelt, neem dan direct contact op met de autoriteiten.

Therapie bij borderline

Therapie kan helpen bij het omgaan met borderline. Dialectische gedragstherapie (DBT) is specifiek ontworpen voor BPS. Deze therapie richt zich op het aanleren van vaardigheden om emoties te reguleren, relaties te verbeteren en impulsief gedrag te verminderen. Andere therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) en schematherapie kunnen ook nuttig zijn.

Borderline klinieken

Er zijn gespecialiseerde klinieken en behandelcentra die gericht zijn op de behandeling van borderline. Deze instellingen bieden intensieve therapieën en ondersteuning in een gestructureerde omgeving. Dit kan helpen om de symptomen te stabiliseren en de kwaliteit van leven te verbeteren. Ga om te beginnen naar de huisarts. Die kan een diagnose stellen en je doorverwijzen, zodat je een gepaste behandeling krijgt.

Vergeet niet dat professionele hulp altijd beschikbaar is en dat je er niet alleen voor staat. Of je nu zelf met borderline worstelt of iemand kent die dat doet, onthoud dat er hoop en hulp is om een stabieler leven te leiden. Stichting Borderline is één van de organisaties die jou verder kan helpen en steun kan bieden.